Δωδέκατο Μέρος: Θραύσματα.

Αποσπάσματα μιας επιστολής του Εξεγερμένου Υποδιοικητή Μοϊσές που στάλθηκε, πριν από λίγους μήνες, σε μια γεωγραφία μακρινή σε απόσταση και κοντινή στη σκέψη.

«Ζαπατιστική Επιτροπή Έκτη.

Μεξικό.

Απρίλιος 2023.

(…)

Γιατί τότε λοιπόν θα συνέβαινε κάτι τέτοιο, ότι δηλαδή, μπροστά στην τρομερή καταιγίδα που μαίνεται ήδη σε κάθε γωνιά του πλανήτη, ακόμη και σε εκείνες που θεωρούνταν ασφαλείς από κάθε κακό, εμείς δεν βλέπουμε την καταιγίδα.

Θέλω να πω, δεν βλέπουμε μόνο την καταιγίδα και την καταστροφή, τον θάνατο και τον πόνο που φέρνει μαζί της. Βλέπουμε επίσης και αυτό που ακολουθεί. Θέλουμε να γίνουμε ο σπόρος που θα ριζώσει σε ένα μέλλον που δεν πρόκειται να δούμε, και που με τη σειρά του θα γίνει χορτάρι, που και πάλι δεν θα δούμε.

Η κλίση των ζαπατίστας, αν κάποιος μας ζητάει επίμονα έναν λακωνικό ορισμό, είναι λοιπόν “να είμαστε ένας καλός σπόρος”.

Δεν σκοπεύουμε να μεταβιβάσουμε στις επόμενες γενιές μια αντίληψη για τον κόσμο. Δεν σκοπεύουμε να κληροδοτήσουμε τις δυστυχίες μας, τις μνησικακίες, τους πόνους μας, τις φοβίες και τις φιλίες μας. Ούτε θέλουμε να γίνουν ένας καθρέφτης που απεικονίζει λίγο-πολύ αυτό που εμείς θεωρούμε ότι είναι καλό ή κακό.

Αυτό που θέλουμε είναι να κληροδοτήσουμε ζωή. Τι θα κάνουν οι άλλες γενιές με αυτήν, θα είναι δική τους απόφαση και, πάνω απ’ όλα, δική τους ευθύνη. Όπως κι εμείς που κληρονομήσαμε ζωή από τους προγόνους μας, πήραμε αυτό που θεωρήσαμε πολύτιμο και αναλάβαμε ένα καθήκον. Και, φυσικά, είμαστε εμείς οι ίδιοι υπεύθυνοι για την απόφαση που πήραμε, για ό,τι κάνουμε για να εκπληρώσουμε αυτό το καθήκον και για τις συνέπειες των πράξεων και των παραλείψεών μας.

Όταν λέμε ότι “δεν είναι απαραίτητο να κατακτήσουμε τον κόσμο, αρκεί να τον φτιάξουμε από την αρχή”, απομακρυνόμαστε, οριστικά και αμετάκλητα, από τις τρέχουσες και τις προηγούμενες πολιτικές αντιλήψεις. Ο κόσμος που βλέπουμε απέχει πολύ από το να είναι τέλειος. Αλλά είναι καλύτερος, χωρίς καμία αμφιβολία. Ένας κόσμος όπου ο καθένας, όποιος κι αν είναι, ζει χωρίς ντροπή, χωρίς να διώκεται, να σακατεύεται, να φυλακίζεται, να σκοτώνεται, να περιθωριοποιείται, να καταπιέζεται.

Πώς ονομάζεται αυτός ο κόσμος; Ποιο είναι εκείνο το σύστημα που τον συντηρεί ή κυριαρχεί; Λοιπόν, αυτό θα το αποφασίσουν, ή δεν θα το αποφασίσουν, εκείνοι που θα ζήσουν σε αυτόν.

Ένας κόσμος όπου οι προσπάθειες ηγεμονισμού και ομογενοποίησης θα παίρνουν μαθήματα από αυτά που προκάλεσαν σε αυτήν την εποχή και σε άλλες εποχές, και θα αποτυγχάνουν σε αυτόν τον κόσμο που έρχεται.

Ένας κόσμος στον οποίο η ανθρωπότητα δεν θα προσδιορίζεται από την ισότητα (η οποία κρύβει μόνο τον διαχωρισμό όσων “δεν είναι ίσοι”), αλλά από τη διαφορετικότητα.

Ένας κόσμος όπου η διαφορετικότητα δεν θα διώκεται, αλλά θα γιορτάζεται. Ένας κόσμος όπου οι ιστορικές αφηγήσεις δεν θα είναι οι ιστορίες αυτών που κερδίζουν, γιατί κανείς δεν κερδίζει.

Ένας κόσμος όπου οι ιστορίες που θα αφηγούνται οι άνθρωποι, είτε στην προσωπική ζωή, είτε στις τέχνες, είτε στον πολιτισμό, θα μοιάζουν με αυτές που μας έλεγαν οι γιαγιάδες και οι παππούδες μας, ιστορίες που δεν διδάσκουν ποιος κέρδισε, γιατί κανείς δεν κέρδισε, άρα κανείς δεν έχασε.

Αυτές οι ιστορίες που μας έδωσαν τη δυνατότητα να φανταστούμε τρομερά και θαυμάσια πράγματα και που με αυτές, ανάμεσα στη βροχή και τη μυρωδιά του μαγειρεμένου καλαμποκιού, του καφέ και του καπνού, καταφέραμε να φανταστούμε έναν ανολοκλήρωτο κόσμο, ναι, και αδέξιο επίσης, αλλά πολύ καλύτερο από τον κόσμο που υπέφεραν και υποφέρουν οι πρόγονοί μας και οι σύγχρονοί μας.

Δεν σκοπεύουμε να κληροδοτήσουμε νόμους, εγχειρίδια, κοσμοθεωρίες, κατηχήσεις, κανόνες, διαδρομές, προορισμούς, βήματα, επιχειρήσεις, κάτι που, αν κοιτάξετε προσεκτικά, φιλοδοξούν σχεδόν όλες οι πολιτικές προτάσεις.

Η δική μας πρόθεση είναι απλούστερη και τρομερά πιο δύσκολη: θέλουμε να κληροδοτήσουμε ζωή.

(…)

Επειδή βλέπουμε ότι αυτή η τρομερή καταιγίδα, με τις πρώτες της θύελλες και βροχές να χτυπούν ήδη ολόκληρο τον πλανήτη, φτάνει πολύ γρήγορα και πολύ δυνατά. Οπότε γι’ αυτό δεν εστιάζουμε στο άμεσο. Ή το κάνουμε, αλλά σύμφωνα με αυτό που βλέπουμε μακροπρόθεσμα. Η δική μας άμεση πραγματικότητα καθορίζεται ή ανταποκρίνεται σε δύο πραγματικότητες: μία του θανάτου και της καταστροφής, που θα φέρει στην επιφάνεια τον χειρότερο εαυτό των ανθρώπων, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους τάξη, το χρώμα, τη φυλή, την κουλτούρα, τη γεωγραφία, τη γλώσσα, το ανάστημά τους – και η άλλη του να ξαναρχίσουμε πάνω στα ερείπια ενός συστήματος που έκανε αυτό που ξέρει καλύτερα, δηλαδή να καταστρέφει.

Γιατί λέμε ότι τον εφιάλτη που είναι ήδη εδώ και θα χειροτερέψει, θα τον ακολουθήσει το ξύπνημα; Λοιπόν, επειδή υπάρχουν εκείνοι που, όπως και εμείς, είμαστε αποφασισμένοι να δούμε αυτήν την πιθανότητα. Ελάχιστη, είναι αλήθεια. Αλλά κάθε μέρα και ανά πάσα στιγμή, παντού, αγωνιζόμαστε για να μπορέσει αυτή η ελάχιστη πιθανότητα να μεγαλώσει και, ακόμη κι αν είναι μικρή και ασήμαντη –όπως ένας μικροσκοπικός σπόρος–, να μεγαλώσει και, μια μέρα, να γίνει το δέντρο της ζωής που ή θα έχει όλα τα χρώματα ή δεν θα υπάρχει καθόλου.

Δεν είμαστε οι μόνοι. Σε αυτά τα 30 χρόνια έχουμε περιηγηθεί σε πολλούς κόσμους, διαφορετικούς σε τρόπους, χρόνους, γεωγραφίες, ιστορίες και ημερολόγια. Όμοιους μόνο στην αποφασιστικότητα και στο αλλόκοτο βλέμμα που είναι στραμμένο σε έναν χρόνο “εκτός εποχής” που θα έρθει, όχι ως πεπρωμένο, όχι από θεϊκό σχέδιο, όχι επειδή κάποιος χάνει για να κερδίσει κάποιος άλλος. Όχι, θα γίνει επειδή δουλεύουμε γι’ αυτό, αγωνιζόμαστε γι’ αυτό, ζούμε και πεθαίνουμε γι’ αυτό.

Και τότε θα υπάρχει ένα λιβάδι, θα υπάρχουν λουλούδια, δέντρα, ποτάμια, και ζώα όλων των ειδών. Και θα υπάρχει χορτάρι γιατί θα υπάρχουν ρίζες. Και θα υπάρχει ένα κορίτσι, ένα αγόρι, ένα παιδί που θα είναι ζωντανό. Και θα έρθει η μέρα που θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για την απόφαση που θα πάρει σχετικά με το τι θα κάνει με αυτή τη ζωή.

Αυτό δεν είναι η ελευθερία;

(…)

Και θα σας πούμε την ιστορία της ιθαγενούς γυναίκας με ρίζες Μάγια, άνω των 40 ετών, που έπεσε δεκάδες φορές όταν μάθαινε να οδηγεί ένα ποδηλατάκι. Όμως, όσες φορές έπεσε τόσες και σηκώθηκε, και τώρα οδηγεί ένα κανονικό ποδήλατο και, με αυτό, θα φτάσει στα μαθήματα θεραπευτικών φυτών.

[Την ιστορία] του λειτουργού υγείας που θα φτάσει εγκαίρως σε μια απομακρυσμένη κοινότητα χωρίς ασφαλτοστρωμένο δρόμο, για να χορηγήσει ορό κατά του δηλητηρίου σε έναν ηλικιωμένο άνδρα που δέχθηκε επίθεση από οχιά nauyaca.

Της ιθαγενούς γυναίκας, αυτόνομης [ζαπατιστικής] αρχής, που, με τη φούστα και το σακίδιό της, θα φτάσει εγκαίρως σε μια συνέλευση των “ως γυναίκες που είμαστε” και θα μπορέσει να κάνει μια ομιλία για τη γυναικεία υγιεινή.

Και ότι, ακόμα κι όταν δεν υπήρχε όχημα, ούτε βενζίνη, ούτε οδηγός, ούτε βατός δρόμος, η υγεία, στο μέτρο της ανάπτυξής μας και των δυνατοτήτων μας, θα φτάσει σε μια παράγκα σε μια γωνιά της ζούγκλας Λακαντόνα.

Μια παράγκα όπου, γύρω από τη φωτιά, με βροχή και χωρίς ηλεκτρικό, θα φτάσει η λειτουργός εκπαίδευσης, επίσης με ποδήλατο, και, μέσα στη μυρωδιά του καλαμποκιού που μαγειρεύεται, του καφέ και του καπνού, θα ακούσει μια ιστορία τρομερή και υπέροχη, που λέγεται με τη φωνή και τη γλώσσα μιας γριάς γυναίκας. Και σ’ αυτή την ιστορία θα μιλάει για τον Βοτάν, που δεν ήταν ούτε άντρας, ούτε γυναίκα, ούτε άλλοη. Και που δεν ήταν ένας, αλλά πολλοί. Και θα την ακούσει να λέει: “αυτό είμαστε, Βοτάν, φύλακας και καρδιά του λαού”.

Και που, μετά στο σχολείο, αυτή η λειτουργός εκπαίδευσης θα διηγηθεί στα αγόρια και τα κορίτσια ζαπατίστας αυτή την ιστορία. Εντάξει, μάλλον μια εκδοχή από αυτό που θυμάται ότι άκουσε, επειδή δεν ακουγόταν καλά λόγω του θορύβου της βροχής και της πνιχτής φωνής της γυναίκας που διηγούνταν την ιστορία.

Και για την “cumbia του ποδηλάτου” που θα δημιουργήσει κάποιο νεανικό μουσικό συγκρότημα και που θα μας απαλλάξει όλους από το να ακούμε την “cumbia del sapito” [“cumbia του βατραχιού”] για πολλοστή φορά.

Και οι νεκροί μας, στους οποίους οφείλουμε τιμή και ζωή, θα πουν ίσως “ωραία, επιτέλους μπήκαμε στην εποχή του τροχού”. Και τη νύχτα θα κοιτάζουν τον έναστρο ουρανό, χωρίς σύννεφα να τον κρύβουν, και θα λένε “Ποδήλατα! Και μετά, θα έρθουν τα διαστημόπλοια”. Και θα γελάνε, το ξέρω. Και κάποιος ζωντανός θα ανοίξει ένα μαγνητόφωνο και θα ακουστεί μια cumbia που όλοι, ζωντανοί και νεκροί, ελπίζουμε να μην είναι η “la del moño colorado” [“αυτή με τον κόκκινο φιόγκο”].

(…)

Από τα βουνά του νοτιοανατολικού Μεξικού.

Στο όνομα των αγοριών, των κοριτσιών, των ανδρών, των γυναικών και των άλλων ζαπατίστας.

Εξεγερμένος Υποδιοικητής Μοϊσές.

Γενικός Συντονιστής του “Ταξιδιού για τη Ζωή”.

Μεξικό, Απρίλιος 2023».

Τα αποσπάσματα αυτά έχουν ληφθεί από το πρωτότυπο, και με την άδεια του αποστολέα και του παραλήπτη.

Bεβαιώνω.

Ο Καπετάνιος.

Νοέμβριος 2023